#1 Bestaan gevangenissen al lang?
Nee. Het opsluiten van gevangenen in een daarvoor speciaal ontworpen gebouw bestaat pas relatief kort. In de Middeleeuwen strafte men door verbanning of door lijf- en doodstraffen. Het opgesloten worden als straf kwam nog niet voor. Als mensen werden opgesloten dan was dat vanwege schulden of was men in afwachting van strafvoltrekking.
In Utrecht zaten schuldenaren of iemand in ‘voorarrest’ op diverse plaatsen. Bijvoorbeeld in het zogenaamde Vleeshuis achter het stadhuis en in het stadhuis zelf. Ook poorten (o.a. Plompetoren en Tolsteegpoort) en verdedigingswerken (Vredenburcht) werden gebruikt om mensen in op te sluiten. In de 16de en 17de eeuw veranderde het denken over de lijfstraffen. Armoede en slechte economische omstandigheden werden gezien als een bron van het kwaad. Arbeid zou deze omstandigheden kunnen verbeteren. En zo werd in 1616 in een leegstaand klooster aan het Nicolaaskerkhof het eerste Utrechtse tuchthuis opgericht.
Huizen van arrest, huizen van correctie en provoosthuizen (voor veroordeelde militairen) bestonden een tijdje naast elkaar. Tot het begin van 1800 de wens werd geuit alle soorten gevangenissen in één gebouw onder te brengen. Maar ook toen dacht men nog niet aan nieuwbouw. Door naastgelegen panden aan het Nicolaaskerkhof aan te kopen en te verbouwen werd het tuchthuis uitgebreid en sinds 1839 Burgerlijk en Militair Huis van Verzekering genoemd. In totaal konden er 100 gevangenen worden gehuisvest.
De slechte staat van de oude panden, de onzedelijke en wanordelijke toestanden en de opkomst van een nieuw soort gevangenis elders in de wereld: de cellulaire gevangenis, zorgden ervoor dat er in het midden van de 19de eeuw nagedacht werd over de bouw van Utrechts eerste echte gevangenis. Waar die kwam? Precies ja, op het bolwerk Wolvenburg.
De boeiende vraag van volgende week:
#2 Wie bouwt de eerste Utrechtse gevangenis?